Czy będziemy hodować triploidalne okonie?

Badania związane z opracowaniem i standaryzacją procedury oraz oceną efektywności zabiegu triploidyzacji u okonia europejskiego prowadzone są w Katedrze Ichtiologii i Akwakultury Wydziału Bioinżynierii Zwierząt Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie od 2015 r. Ich efekty zostały przedstawione m.in. w dysertacji doktorskiej Pani mgr inż. Agnieszki Stabińskiej-Ułas pt. „Efektywność triploidyzacji u okonia europejskiego Perca fluviatilis L. z zastosowaniem szoku ciśnieniowego”, której publiczna obrona odbyła się 10 lipca 2020 r. Dokumentuje ona wyniki zaplanowanych i zrealizowanych doświadczeń, ukierunkowanych na wdrażanie w praktyce rybackiej innowacyjnych rozwiązań i technik, służących dywersyfikacji produkcji oraz poprawie efektywności ekonomicznej sektora akwakultury. Warto dodać, że w tym samym dniu, 10 lipca br. odbyła się również obrona rozprawy doktorskiej kolejnego naszego Doktoranta, Pana mgr Mateusza Biegaja pt. „Morfogeneza układu pokarmowego oraz wpływ rodzaju stosowanego pokarmu na rozwój układu pokarmowego larw ciosy Pelecus cultratus (L.) podchowywanych w warunkach kontrolowanych”.

Wracając jednak do okonia.. Obserwowane w ostatnich latach rosnące znaczenie akwakultury ryb okoniowatych w Europie, przy jednoczesnym systematycznym limitowaniu połowów ich stad w wodach otwartych, wymusza działania związane z intensyfikacją produkcji w warunkach kontrolowanych. Jedną z metod, która mogłaby pomóc poważnie zwiększyć podaż pełnowartościowego, zdrowego białka ryb, jest produkcja osobników triploidalnych, zyskujących obecnie coraz większe zainteresowanie hodowców, przede wszystkim ze względu na potencjalnie szybsze tempo wzrostu, wynikające z przekierowania energii wyłącznie na wzrost somatyczny, nie zaś na rozwój i budowę gonad. Tworzenie stad ryb triploidalnych związane jest z oczekiwanym zjawiskiem ich gigantyzmu wobec osobników diploidalnych oraz sterylnością, zapewniającą nieprzerwanie wzrostu w okresie dojrzewania płciowego, wiążącego się z olbrzymim wydatkiem energetycznym, ograniczającym intensywny chów. Ryby triploidalne najczęściej uzyskuje się zapobiegając wyrzuceniu drugiego ciałka kierunkowego (polocytu II) z zaplemnionej komórki jajowej na skutek zastosowania szoku środowiskowego (termicznego lub ciśnieniowego).

Okoń europejski (fot. P. Hliwa)

Eksperymenty, w trakcie których testowano szok o wartości ciśnienia hydrostatycznego w zakresie od 4000 do 11000 PSI (od 27,57 do 75,83 MPa), przeprowadzono w oparciu o gamety pozyskiwane każdorazowo od dzikich tarlaków okonia, łowionych w ramach połowów komercyjnych w obrębie jezior Warmii i Mazur oraz Suwalszczyzny, stymulowanych jedynie foto-termicznie. W oparciu o uzyskane wyniki zdefiniowano kilka wniosków, stanowiących obiektywną ocenę prawidłowo zaplanowanych i przeprowadzonych doswiadczeń. Najważniejsze z nich to:

1. Efektywność zabiegu triploidyzacji u okonia z zastosowaniem szoku ciśnieniowego jest mocno zróżnicowana i zależna od przyjętych parametrów szoku.
2. W oparciu o analizy cytometryczne najwyższy odsetek triploidów wynoszący 50,3% uzyskano w grupie poddanej działaniu ciśnienia hydrostatycznego o wartości 9000 PSI, gdzie szok trwający 12 minut inicjowano 4 minuty po zapłodnieniu. Wariant ten wskazano jako potencjalnie możliwy do wykorzystania w praktyce rybackiej.
3. W trakcie embriogenezy i na etapie wyklucia larw obserwowano wysoką śmiertelność osobników, przy czym na etapie zapłodnienia i zaoczkowania przeżywalność takich embrionów w konfrontacji z grupami kontrolnymi – diploidalnymi była porównywalna.
4. Zastosowane w ramach badań pilotowych analizy histologiczne wykazały we wszystkich badanych wariantach doświadczalnych obecność osobników posiadających typowe jajniki (samice), jądra (samce) oraz takie, które cechowały się obecnością gonad sterylnych – potencjalnie triploidalnych. Odsetek tych ostatnich oscylował w zakresie od 7 do 27% w grupach eksperymentalnych.
   1. Do oceny efektywności zabiegu triploidyzacji u okonia europejskiego przy zastosowaniu szoku ciśnieniowego, wykorzystano finalnie jedynie metodę cytometrii przepływowej – rekomendowaną jako precyzyjną, obiektywną i szybką diagnostycznie.

Współczesna akwakultura jest niezwykle obiecującą formą intensywnej produkcji szerokiej puli gatunków ryb, spełniającą wysokie kryteria bezpieczeństwa żywności. Wciąż jednak skrywa ona przed ludźmi świata nauki oraz hodowcami-praktykami wiele tajemnic, co wymaga stałego poszerzania wiedzy i doskonalenia umiejętności. Rozwiązywanie problemów w tej materii jest fascynującym wyzwaniem oraz swoistą przygodą, nieustannie motywującą do podejmowania takich działań. Jedną z możliwości aby takie ograniczenia eliminować są studia na kierunku RYBACTWO (inżynierskie i magisterskie) Wydziału Bioinżynierii Zwierząt Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie. To tutaj kształcimy ichtiologów czyli specjalistów, dla których nowoczesne technologie i innowacyjne rozwiązania stosowane w akwakulturze, zasady gospodarowania zasobami wód otwartych, czy metody rozrodu i podchowu ryb, nie mają żadnych tajemnic.

Pobieranie nasienia od okonia (fot. P. Hliwa)